الصافى في تفسير کلام الله (تفسير الصافي)
نويسنده: محمدرضا ضميري
مؤلف:
محمد بن مرتضى مشهور به ملامحسن فيض كاشانى (م 1091 ق).
زندگينامه و اظهار نظرها:
وى يكى از حلقه هاى دانش، معرفت و عرفان قرن يازدهم است كه بيش از دويست اثر در رشته هاى گوناگون از خود برجاى گذاشته است. مولف متولد و متوفي در کاشان است. پدرش كتابخانه بزرگى در كاشان داشت و خود و فرزندانش، همگى، در دانشهاى زمان خود صاحب نظر شدند. ملامحسن پس از طى مقدمات، به شيراز رفت و از محضر دو استاد بزرگ عهد خود، سيد ماجد صادقى بحرانى و صدرالدين محمد بن ابراهيم شيرازى بهره جست و به خصوص نزد استاد اخير، ملاصدرا، تقرب بسيار داشت و به شرف دامادى وى نيز رسيد و به فرمان او عنوان قلمى «فيض» را برگزيد. همچنين از محضر خليل قزوينى و محمد صالح مازندرانى نيز كسب علم نمود و در حكمت دنباله رو شيوه استاد و در عرفان بسيار متمايل به انديشه هاى محى الدين عربى بود كه به سبب همين طرز تفكر بسيار مورد سرزنش قشريان واقع شد.
استادان:
سيد ماجد بحراني، شيخ بهايي، ملاصالح مازندرانى، ملاصدرا، ملامحمد طاهر قمى، ملا خليل قزويني و ديگران.
تأليفات:
شافى (مختصر وافى)، نوادر الاخبار، تكمله وافى، كتاب علم اليقين، كتاب انوار الحكمه، انوار و الاسرار، كتاب الانصاف،[1] المحجة البيضاء و... .
معرفى اجمالى كتاب:
تفسير صافى همواره مورد بهره بردارى دانش پژوهان قرار گرفته است; حتى در گذشته متن درسى طلاب حوزه علميه بوده است. ويژگى مهم اين تفسير در دو جهت است. نخست، بهره گيرى از روايات در تفسير آيات به شكل گسترده و نقد و ارزيابى اين روايات در دلالت بر آيه و جنبه هاى مختلف آن. دوم، استفاده از نكات ادبى و بلاغى. وى در اين زمينه، از متن عبارات بيضاوى استفاده مى كند و گاه بدون افزودن يك كلمه همان عبارات او را در شرح كلمات و تفسير آيه مى آورد. گذشته از اين، تفسير صافى يكى از تفاسير ممتاز فرهنگ شيعى به حساب مى آيد و ديدگاه اماميه را به طور گسترده شرح مى دهد و به درستى به آن استدلال مى كند و هر جا كه شبهه اى باشد، پاسخ مى دهد. فيض در آغاز تفسير خود مقدمه اى نگاشته و به انگيزه تأليف خود اشاره كرده و دليل بهره گيرى از روايات را برشمرده است.
وضعيت نشر:
اين كتاب، با مقدمه و تصحيح شيخ حسين اعلمى، در 5 جلد به زبان عربي به همت مؤسسه اعلمى للمطبوعات چاپ و منتشر شده است.
محمد بن مرتضى مشهور به ملامحسن فيض كاشانى (م 1091 ق).
زندگينامه و اظهار نظرها:
وى يكى از حلقه هاى دانش، معرفت و عرفان قرن يازدهم است كه بيش از دويست اثر در رشته هاى گوناگون از خود برجاى گذاشته است. مولف متولد و متوفي در کاشان است. پدرش كتابخانه بزرگى در كاشان داشت و خود و فرزندانش، همگى، در دانشهاى زمان خود صاحب نظر شدند. ملامحسن پس از طى مقدمات، به شيراز رفت و از محضر دو استاد بزرگ عهد خود، سيد ماجد صادقى بحرانى و صدرالدين محمد بن ابراهيم شيرازى بهره جست و به خصوص نزد استاد اخير، ملاصدرا، تقرب بسيار داشت و به شرف دامادى وى نيز رسيد و به فرمان او عنوان قلمى «فيض» را برگزيد. همچنين از محضر خليل قزوينى و محمد صالح مازندرانى نيز كسب علم نمود و در حكمت دنباله رو شيوه استاد و در عرفان بسيار متمايل به انديشه هاى محى الدين عربى بود كه به سبب همين طرز تفكر بسيار مورد سرزنش قشريان واقع شد.
استادان:
سيد ماجد بحراني، شيخ بهايي، ملاصالح مازندرانى، ملاصدرا، ملامحمد طاهر قمى، ملا خليل قزويني و ديگران.
تأليفات:
شافى (مختصر وافى)، نوادر الاخبار، تكمله وافى، كتاب علم اليقين، كتاب انوار الحكمه، انوار و الاسرار، كتاب الانصاف،[1] المحجة البيضاء و... .
معرفى اجمالى كتاب:
تفسير صافى همواره مورد بهره بردارى دانش پژوهان قرار گرفته است; حتى در گذشته متن درسى طلاب حوزه علميه بوده است. ويژگى مهم اين تفسير در دو جهت است. نخست، بهره گيرى از روايات در تفسير آيات به شكل گسترده و نقد و ارزيابى اين روايات در دلالت بر آيه و جنبه هاى مختلف آن. دوم، استفاده از نكات ادبى و بلاغى. وى در اين زمينه، از متن عبارات بيضاوى استفاده مى كند و گاه بدون افزودن يك كلمه همان عبارات او را در شرح كلمات و تفسير آيه مى آورد. گذشته از اين، تفسير صافى يكى از تفاسير ممتاز فرهنگ شيعى به حساب مى آيد و ديدگاه اماميه را به طور گسترده شرح مى دهد و به درستى به آن استدلال مى كند و هر جا كه شبهه اى باشد، پاسخ مى دهد. فيض در آغاز تفسير خود مقدمه اى نگاشته و به انگيزه تأليف خود اشاره كرده و دليل بهره گيرى از روايات را برشمرده است.
وضعيت نشر:
اين كتاب، با مقدمه و تصحيح شيخ حسين اعلمى، در 5 جلد به زبان عربي به همت مؤسسه اعلمى للمطبوعات چاپ و منتشر شده است.
پي نوشت :
[1]. امل الآمل، ج 2، ص 305; تاريخ ادبيات صفا، ج 5، ص 328; ريحانة الادب، ج 4، ص 369.
